Hemşirelik, yoğun stres, yüksek risk ve ağır iş yükü barındıran bir meslektir. Ancak Türkiye’de hemşireleri en çok yıpratan şey yalnızca iş yükü değil; maruz kaldıkları mobbingin sürekliliği ve yaygınlığıdır.
Türkiye’de sağlık çalışanları arasında en çok mobbinge uğrayan meslek hemşireliktir.
Yazar: Hemşire Ömer Bozoğlu
1- Türkiye’de Hemşirelere Yönelik Mobbingin Boyutu (Verilerle)
- Türkiye Klinik Araştırmalar Derneği’nin 2023 verilerine göre hemşirelerin %86’sı meslek hayatında en az bir kez mobbing yaşadığını bildirmiştir.
- Hemşirelerin %58 i yarısından fazlası yani mobbingin düzenli olarak devam ettiğini söylemiştir.
- Mobbinge maruz kalan hemşirelerin %42 si neredeyse yarısı psikolojik destek almak zorunda kalmıştır.
- Mobbing nedeniyle hemşirelerin %31 işten ayrılmayı düşünenler.
- Mobbing sebebiyle hemşirelerin %12 si mesleği tamamen bırakmayı düşünen hemşire oranı.
Bu oranlar, hemşirelik mesleğinin neden hızla erozyona uğradığını açıklayan en kritik göstergedir.
2- Mobbing Kaynakları: Çoklu Baskı Çemberi
Hemşire, sahada her yönden baskı görebilen tek meslek grubudur.
Aşağıdaki veriler 2022–2024 arasında yapılan çeşitli akademik araştırmalardan derlenmiştir:
a) Yönetim Kaynaklı Mobbing (En yüksek oran)
Hemşirelerin %61 i Başhekimlik, müdürlük ve yöneticiler tarafından uygulanan mobbing e maruz kalıyor!
En sık görülen yönetici mobbingleri:
- Keyfi görev yeri değişiklikleri
- İzinlerin engellenmesi
- Fazla iş yükü bindirme
- Performans baskısı
- Tutarsız cezalandırma tehdidi
- “Sürgün görevlendirme”
b) Sorumlu Hemşire Mobbingi
Hemşirelerin %49 u, Sorumlu hemşire mobbing’ine uğruyor!
Örnek davranışlar:
- Aşağılama
- Nöbetlerde adaletsiz dağılım
- Düşmanca tutum
- Yeni gelen hemşireye bilerek aşırı iş yükleme
- Gereksiz uyarılar / sözlü baskı
c) Meslektaş Mobbingi (Hemşireden hemşireye)
Hemşirelerin %37 si meslektaş mobbingine maruz kalıyor. Hemşireler arası profesyonel dayanışma eksikliği!.
Sık yaşananlar:
- Dışlama
- Tecrübelinin yeniyi ezmesi
- Hataları abartarak bildirme
- Ekip içi gruplaşma baskısı
d) Hekim Kaynaklı Mobbing
Hemşirelerin %34 ü hekimler tarafından Emir–komuta diliyle küçük görme, bağırma, azarlama mobbing in maruz kalıyor!
Sebepler:
- “Hekim dışı personel” yaklaşımı
- Profesyonel otonominin tanınmaması
- Hemşirenin bilgi ve karar yetkisinin küçümsenmesi
e) Hasta ve Hasta Yakını Mobbingi
Hemşirelerin %45 i Hasta ve Hasta yakınlarının Sözlü şiddet, hakaret, tehdit maruz kalıyor!.
Nedenler:
- Sağlık sistemindeki memnuniyetsizliğin hemşireye yansıtılması
- Bilinçsizce “ilk muhatap” olarak görülmesi
- Güvenlik önlemlerinin yetersizliği
3- Mobbingin Sonuçları: Sessiz Bir Çöküş
Veriler, mobbingin hemşirelik mesleğini geri dönüşü olmayan biçimde yaraladığını gösteriyor:
Hemşireler’de;
- %63 — Tükenmişlik sendromu
- %51 — Depresyon belirtileri
- %46 — Uyku bozuklukları
- %29 — Panik atak ve anksiyete
- %18 — İlaç/alkol eğilimi artışı
- %11 — Sağlık sektöründen ayrılma isteği
Ortaya çıkmaktadır!
Bu tablo, hem hemşire sağlığını hem hasta güvenliğini doğrudan tehdit ediyor.
4- Neden Hemşireler Bu Kadar Kırılgan?
- Karar mekanizmasında yoklar
- Yönetimlerde yoklar
- Meslek örgütü niteliğinde kanuni bir birlik/oda yok
- Mesleki otonomi yeterince tanınmıyor
- Sağlık sisteminin tüm yükü hemşirenin omuzunda
- Teşvik ve ücret katsayıları hemşirenin emeğini yok sayıyor (0,32)
Bu sebeple hemşirelik, mobbinge en açık, en korunmasız meslek konumunda.
5- Çözüm: Hemşireler Birliği’nin Zorunluluğu
Türkiye’de hemşirelerin mobbinge karşı korunması için:
- Hemşireler Birliği / Hemşire Odası
(Anayasa m.135’e uygun, TTB/TEB/TDB gibi)
- Ulusal Hemşire Mobbing İzleme Merkezi
(Beyaz Kod gibi ama hemşire odaklı, hızlı ve bağlayıcı)
- Hemşire temsilcilerinin yönetime girmesi
(Başhekim yardımcılığı, SBH müdürlükleri, il sağlık yönetimi)
- Kliniklerde hemşire otonomisinin güçlendirilmesi
Mobbing, bireysel bir sorun değil; sistemsel bir sonuçtur.
Hemşire mobbingi, hemşireyi yıpratmakla kalmaz, hastaya verilen bakımın kalitesini de düşürür.
Bu kısır döngüyü kırmanın yolu: Birlik, temsil ve güçlü mesleki örgütlenme.
Yazar: Hemşire Ömer Bozoğlu